Azeriler Rus Kökenli Mi? Küresel ve Yerel Bir Bakış
Azerbaycan, Türkiye’nin hemen doğusunda yer alan, kültürel ve tarihsel açıdan derin bağlara sahip bir ülke. Hem Türk dünyasıyla hem de Rusya ile çok sayıda tarihsel ve kültürel bağlantısı bulunuyor. Bu da bazı soru işaretlerine yol açabiliyor: Azeriler Rus kökenli mi? Bu soruya cevap verirken, Azerbaycan’ın tarihini, kültürünü, Rusya ile ilişkilerini ve dünya genelindeki farklı bakış açılarını göz önünde bulundurmak gerekiyor. Özellikle Bursa’da yaşayan biri olarak, çevremdeki farklı insanları ve kültürel etkileşimleri gözlemleyerek bu soruya farklı açılardan yaklaşmayı deneyeceğim.
Azerbaycan’ın Tarihi ve Kültürel Kökenleri
Öncelikle, Azerbaycan’ın etnik yapısına bakmak gerek. Azerbaycan halkı, büyük ölçüde Türk kökenlidir ve Azeri dili, Türkçenin Oğuz lehçesine dayanmaktadır. Ancak Azerbaycan’ın tarihi, Osmanlı İmparatorluğu, Pers İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu gibi farklı büyük güçlerin etkisi altında geçmiştir. Bu etkileşimler, Azerbaycan’ın kültürel yapısında belirgin izler bırakmıştır.
Rusya ile olan ilişkiler özellikle 19. yüzyıldan sonra artmıştır. 1828’deki Türkmençay Antlaşması’yla Azerbaycan, Rusya’nın egemenliğine girmiştir. Bu tarihsel bağlar, Azerbaycan halkının kültüründe ve toplumsal yapısında etkili olmuştur, ancak bu, Azerilerin Rus kökenli olduğu anlamına gelmez. Azerbaycan, tarihsel olarak pek çok farklı medeniyetten etkilenmiş, fakat kökeni Türkçedir.
Azeriler ve Rus İmparatorluğu İlişkisi
Azerbaycan, Rus İmparatorluğu’nun parçası olduktan sonra, Rus kültürünün etkisi belirginleşmiştir. Ruslar, Azerbaycan’ı sadece yönetsel olarak değil, aynı zamanda ekonomik, kültürel ve toplumsal açıdan da etkilemişlerdir. 19. yüzyıldan itibaren Azerbaycan’da Rus yerleşimcileri ve bürokratlar yaşamaya başlamış, Rus dili de resmi dil olarak öne çıkmıştır. Ancak, bu durum Azerbaycan halkının kimliğini değiştirmemiştir. Azeriler, kültürel olarak hala Türk kimliğine sahip olup, Rus kültüründen etkilenmiş olsalar da, bu etki Azerilerin kökenini değiştirmemiştir.
Bursa’da ve Türkiye’nin diğer şehirlerinde Azerbaycanlılarla sıkça karşılaşıyoruz. Çevremde gördüğüm Azeri arkadaşlarım, dil, gelenekler ve yaşam biçimi açısından Türklerle oldukça benzerler. Bu da şunu gösteriyor ki, Azerbaycan halkının Türk kimliği, Rus kültür etkisine rağmen korunmuş ve gelişmiştir. Elbette, Sovyetler dönemi boyunca Azerbaycan’da Rus kültürünün izleri olmuş, ama bu kültür etkisi, Azerilerin kimliğini ve kökenini değiştirecek kadar derin değildir.
Küresel Perspektiften Azeriler ve Rus İlişkisi
Küresel düzeyde baktığımızda, Azerbaycan’ın Sovyetler Birliği dönemindeki Rus yönetimi ve kültürel etkisi, bazı dış gözlemcilerde Azerilerin Rus kökenli olduğu izlenimini yaratabilir. Sovyetler Birliği’nin, Azerbaycan’ın her alanını etkilemesi, bazen bu tür yanlış anlamalara yol açabiliyor. Ancak Sovyetler Birliği’nin çöküşüyle birlikte, Azerbaycan, bağımsızlık kazandıktan sonra, kendi kültürel kimliğini daha da güçlü bir şekilde yeniden tanımlamıştır. Bugün Azerbaycan, modern bir Türk devleti olarak yoluna devam etmekte, ancak tarihsel olarak Rus kültüründen etkilenmiş olmanın izlerini taşımaktadır.
Amerika’da veya Batı Avrupa’da yaşayan Azerbaycanlılarla konuştuğumda, çoğu zaman bu konuda karışık duygulara sahip olduklarını gözlemledim. Bir taraftan, Sovyet dönemindeki Rus etkisini olumlu yönde hatırlıyorlar ve bu dönemi bir tür kültürel evrim olarak görüyorlar. Diğer taraftan ise, Azerbaycan’ın Türk kimliğine olan güçlü bağlılıkları devam ediyor. Küresel ölçekte, Azerilerin Rus kökenli olduğu fikri genellikle Sovyetler Birliği’nin etkisiyle karıştırılan bir yanlış anlamadır.
Azeriler ve Rus Kimliği: Türkiye’deki Görünümü
Türkiye’de Azerbaycanlılar, Rus kökenli değil, Türk kökenli bir halk olarak tanınır. Azerbaycan ile Türkiye arasında güçlü tarihi, kültürel ve dilsel bağlar vardır. Azerbaycanlıların Türkiye’ye göçü ve burada kurdukları topluluklar, Azeri kimliğinin Türk kimliğiyle birleştiği örneklerdir. Buradaki Azerbaycanlılar, genellikle Azerbaycan’dan gelen, Türkçe konuşan ve Türk geleneklerine bağlı insanlardır.
Birçok Azerbaycanlı, Türkiye’deki farklı şehirlerde, özellikle İstanbul, Bursa, İzmir gibi büyük şehirlerde yaşamaktadır. Onlar, kendi dillerini, geleneklerini ve kültürel kimliklerini Türkiye’de de yaşatmaktadırlar. Azerbaycan’da ve Türkiye’de Rus kökenli olmak gibi bir kimlik durumu söz konusu değildir. Azeriler, Türk kültürünün bir parçasıdır ve bu durum her iki ülkedeki toplumsal yapıda çok açık bir şekilde görülür.
Sonuç: Azeriler Rus Kökenli Mi?
Azeriler, tarihsel olarak Rusya ile derin bağlara sahip olsalar da, Rus kökenli değildirler. Azerbaycan halkı, Türk kökenli bir halktır ve dil, kültür, gelenekler bakımından Türk kültürüyle güçlü bağlara sahiptir. Rusların Azerbaycan üzerindeki etkisi, Sovyetler Birliği döneminde oldukça belirgin olmuş olsa da, bu, Azerilerin kimliğini değiştiren bir durum olmamıştır. Küresel ve yerel düzeyde, Azerbaycanlılar her zaman Türk kimliğini taşımış ve bu kimliği günümüze kadar yaşatmışlardır.
Azerbaycan ve Türkiye arasındaki yakın ilişki, kültürel bağların güçlü olduğunu ve Azerbaycan halkının kökeninin Rusya’dan değil, Türk dünyasından olduğunu kanıtlar niteliktedir. Azeriler, tarihsel olarak Rusya’dan etkilenmiş olsa da, kendi kimliklerini korumuş ve Türk dünyasının bir parçası olarak varlıklarını sürdürmüştür.